Andrzej Bolesta

Chiny: reformy gospodarcze, polityka rozwojowa i ustrój polityczny

Chiny to najludniejszy kraj świata, który obecnie przechodzi także proces posocjalistycznej transformacji. Bez Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) trudno byłoby mówić o posocjalistycznej transformacji jako historycznym procesie. Chiny pozostają też największym krajem rozwijającym się. Niewątpliwie są przykładem azjatyckiego modelu transformacji z kilku powodów: po pierwsze, liberalizacja dotyczy tylko środowiska gospodarczego a reformy mają charakter stopniowy; po drugie, reformy polityczne są ograniczone i mają na celu jedynie niezbędne dostosowanie do zmieniających się warunków gospodarczych; po trzecie, co ma swoje podłoże w tradycji i kulturze, to władze są motorem napędowym zmian i mają decydujący wpływ na społeczno-gospodarcze otoczenie. Model chiński jest jednakże wyjątkowy tak bardzo jak bardzo wyjątkowe są same Chiny. ChRL obrała bowiem własną, endemiczną drogę transformacji, którą kroczy niemal nieprzerwanie od 1978 roku realizując w tym zakresie własną - niejednokrotnie sprzeczną z zaleceniami międzynarodowego establishmentu - politykę. W wymiarze ekonomicznym dotychczasowe wyniki tejże polityki są imponujące. Poprzez ostatnie 27 lat Chiny ponad siedmiokrotnie zwiększyły produkt krajowy brutto stając się jedną z największych gospodarek świata i ważnym gospodarczym partnerem na arenie międzynarodowej. Nastąpił olbrzymi skok w poziomie rozwoju cywilizacyjnego i znacznie podniósł się standard życia mieszkańców Państwa Środka. Co spowodowało, że Chińska Republika Ludowa odniosła taki sukces w rozwoju społeczno-gospodarczym?

Seminarium poświęcone jest analizie chińskiej gospodarki i chińskim reformom, ich specyficznemu charakterowi i szczególnym, wyróżniającym je elementom. Aby zrozumieć kompleksowość tego procesu należy przeanalizować jego ekonomiczne, polityczne, ale i kulturowe aspekty.

W procesie chińskiej transformacji polityka rozwojowa wydaje się odgrywać ważną rolę. W wirze przemian politycznych i gospodarczych w wielu państwach Europy Środkowo-Wschodniej zapomniano, albo nie doceniono wagi odpowiedniej długofalowej polityki rozwojowej jako kluczowego czynnika wzrostu gospodarczego, uznając ją niejako za część reform systemowych, często przyjmując, że zadania tejże polityki spełniać powinien sam rynek. Tymczasem wydaje się celowe rozgraniczenie polityki rozwojowej mającej na celu rozwój państwa od reform systemowych będących zmianami instytucjonalnymi. Dostrzeżenie różnicy jest potrzebne w określaniu a następnie implementacji odpowiednich instrumentów wpływających na zmiany w środowisku gospodarczym państwa. Czym innym jest bowiem reforma ustrojowa, a czym innym działania na rzecz przyśpieszenia rozwoju. Nie wystarcza jednakże jedynie nakreślenie granicy pomiędzy reformami systemowymi a polityką rozwojową. W szczególności w przypadku posocjalistycznej transformacji nie jest to do końca możliwe, jak nie jest możliwe dokładne określenie gdzie kończą się reformy systemu, a zaczyna transformacja. Należy odpowiednio skutecznie powiązać reformy systemowe z polityką rozwojową. Pierwsza część wykładu dotyczy zatem zależności pomiędzy reformami systemowymi a polityką rozwojową, gdyż Chińska Republika Ludowa zawdzięcza dotychczasowe powodzenie w rozwoju gospodarczym i cywilizacyjnym skutecznemu powiązaniu właśnie gospodarczych reform systemowych z polityką rozwojową.

Niewątpliwie wyżej wymienione procesy muszą zachodzić w odpowiednim środowisku prawno-instytucjonalnym i politycznym. Druga część wykładu poświęcona zostanie analizie specyficznych elementów chińskiego ustroju politycznego.